Wyobraź sobie, że potrzebujesz rehabilitacji po operacji, ale najbliższy termin to za pół roku. Albo że nie możesz dostać się do gabinetu lekarskiego, bo brakuje podjazdu. Dla wielu osób z niepełnosprawnościami to codzienność – co gorsza, wpływa to nie tylko na dostęp do leczenia, ale również na jego jakość.
System ochrony zdrowia w Polsce, choć formalnie dostępny dla wszystkich, wciąż nie uwzględnia realnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami – zarówno fizycznymi, jak i sensorycznymi czy intelektualnymi. Mimo licznych apeli i analiz eksperckich, zmiany w przepisach postępują zbyt wolno.
Główne problemy w systemie
1. Trudności z dostępnością fizyczną i organizacyjną
- Brak wind, podjazdów i dostosowanych toalet w wielu placówkach
- Długie kolejki do rehabilitacji, specjalistów i psychologów
- Trudności w dostępie do tłumaczy PJM (Polskiego Języka Migowego)
- Brak wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi podczas wizyt lekarskich
„Nie mogę sama iść do lekarza, bo nie zrozumiem wszystkiego, a nie zawsze ktoś może mi towarzyszyć” – mówi 32-letnia Anna z Łodzi, osoba z niepełnosprawnością intelektualną.
2. Niska świadomość i kompetencje kadry medycznej
- Lekarze i pielęgniarki często nie są przygotowani do pracy z osobami z różnymi rodzajami niepełnosprawności
- Brakuje szkoleń z komunikacji alternatywnej i wspomagającej
- Pacjenci zgłaszają przypadki dyskryminacji i niezrozumienia ich sytuacji
3. Systemowe braki i ograniczenia prawne
- Przepisy nie uwzględniają indywidualnych potrzeb zdrowotnych osób z niepełnosprawnościami
- Finansowanie rehabilitacji, wsparcia psychologicznego i sprzętu ortopedycznego jest niewystarczające
- Brakuje standardów dostępności usług zdrowotnych
Co należy zmienić?
Zgodnie z analizami Fundacji Avalon i uwagami Rzecznika Praw Pacjenta:
- Potrzebne są zmiany ustawowe, które zagwarantują realną dostępność świadczeń zdrowotnych
- Należy rozszerzyć katalog usług gwarantowanych (np. rehabilitacja w domu, tłumacze PJM)
- System skierowań i kolejek musi uwzględniać priorytety wynikające z niepełnosprawności
- Trzeba zainwestować w szkolenia dla kadry medycznej i personelu pomocniczego
Głos ekspertów i przyszłe kierunki
Dr Agnieszka Wołowicz z Fundacji Avalon podkreśla, że konieczne jest podejście systemowe:
„Nie wystarczy drobna nowelizacja. Potrzebujemy całościowego programu wsparcia zdrowotnego dla osób z niepełnosprawnościami.”
Również Biuro Rzecznika Praw Pacjenta planuje opracowanie rekomendacji dotyczących obowiązków placówek zdrowotnych względem pacjentów ze szczególnymi potrzebami.
Z kolei rzecznik prasowy Narodowego Funduszu Zdrowia, Andrzej Troszyński, zauważa:
„Wprowadzamy sukcesywnie rozwiązania poprawiające dostępność – m.in. w ramach programów profilaktycznych czy pilotażowych projektów telemedycyny. Ale zdajemy sobie sprawę, że potrzeba znacznie szerszych działań.”
Przykład z życia: Marcin i walka o dostęp do rehabilitacji
Marcin, 44 lata, mieszka w mniejszej miejscowości. Po wypadku samochodowym porusza się na wózku:
„Musiałem czekać 5 miesięcy na rehabilitację, bo w moim powiecie jest tylko jeden ośrodek. A transport? Prywatnie 200 zł w jedną stronę, a refundacji brak.”
Dzięki pomocy organizacji społecznej udało mu się skorzystać z turnusu rehabilitacyjnego. Ale wielu w podobnej sytuacji takiej szansy nie ma.
FAQ – najczęstsze pytania
Czy ustawa o dostępności dotyczy placówek zdrowotnych? Tak, ale jej zapisy są często niewystarczająco egzekwowane i nie obejmują wszystkich aspektów dostępności.
Czy NFZ refunduje tłumacza języka migowego? Obecnie nie, choć organizacje pozarządowe apelują o wprowadzenie takiego świadczenia.
Czy lekarz ma obowiązek dostosować komunikację do osoby z niepełnosprawnością intelektualną? Formalnie – tak, zgodnie z prawami pacjenta. W praktyce – zależy to od wiedzy i empatii personelu.
Czy są plany zmian? Tak, trwają prace nad nowelizacją przepisów, ale konkretne terminy nie są jeszcze znane.
Podsumowanie i wezwanie do działania
System opieki zdrowotnej w Polsce nie spełnia dziś oczekiwań wielu osób z niepełnosprawnościami. Potrzebne są zmiany legislacyjne, ale też większa wrażliwość i wiedza wśród pracowników ochrony zdrowia.
Udostępnij ten artykuł, jeśli uważasz, że każdy powinien mieć prawo do leczenia bez barier.
