Polska stoi przed wprowadzeniem przełomowych zmian prawnych dotyczących praw osób z niepełnosprawnościami. Reforma, która znosi instytucję ubezwłasnowolnienia, ma na celu zastąpienie jej modelem wspieranego podejmowania decyzji. Jest to krok ku większej autonomii osób z niepełnosprawnościami oraz dostosowanie polskiego prawa do standardów międzynarodowych, w tym Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Co oznacza koniec ubezwłasnowolnienia?
Obecne przepisy umożliwiają ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite, co oznacza pozbawienie osoby możliwości podejmowania decyzji prawnych, takich jak zarządzanie majątkiem czy wyrażanie zgody na leczenie. W praktyce decyzje podejmują za nią opiekunowie prawni lub kuratorzy. Mechanizm ten, choć w zamierzeniu miał chronić osoby narażone na wykorzystanie, często prowadził do marginalizacji oraz ograniczenia praw i samodzielności.
Zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia przywróci pełną zdolność do czynności prawnych wszystkim osobom dotychczas ubezwłasnowolnionym. Reforma wprowadzi nowe mechanizmy, które umożliwiają zachowanie autonomii przy jednoczesnym wsparciu w podejmowaniu trudnych decyzji.
Model wspieranego podejmowania decyzji
Planowane zmiany zakładają wdrożenie nowoczesnych narzędzi wsparcia, w tym:
- Kuratora wspierającego – osoba ta pomaga w podejmowaniu decyzji, ale nie ogranicza zdolności prawnych wspieranego. Jej zadaniem jest wyjaśnianie skutków prawnych i asystowanie w formalnościach.
- Kuratora reprezentującego – jego rola jest bardziej ograniczona i dotyczy wyłącznie ściśle określonych zadań wymagających wsparcia osoby wspieranej.
- Pełnomocnictwa rejestrowego – pozwala na wyznaczenie osoby, która będzie mogła reprezentować nasze interesy w przyszłości, np. w przypadku utraty zdolności do samodzielnego działania.
- Pełnomocnictwa medycznego – umożliwia wskazanie osoby decydującej o kwestiach zdrowotnych, co może być przydatne w sytuacjach nagłych.
Jak wpłynie to na codzienne życie?
Nowe przepisy otwierają przed osobami z niepełnosprawnościami możliwości aktywniejszego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. Zachowanie autonomii przy jednoczesnym wsparciu pozwoli im podejmować świadome decyzje i samodzielnie zarządzać swoimi sprawami. Przykładem może być sytuacja, w której osoba korzystająca z kuratora wspierającego zaciąga kredyt lub podpisuje umowę wynajmu mieszkania – z pełnym zrozumieniem konsekwencji swoich działań.
Potencjalne wyzwania
Przygotowanie infrastruktury i kadry
Efektywne wdrożenie nowego modelu wymaga przeszkolenia kuratorów oraz stworzenia instytucji wspierających, takich jak rejestry pełnomocnictw. Konieczne jest również ustanowienie jasnych procedur oraz zapewnienie odpowiedniego finansowania.
Ryzyko nadużyć
Wprowadzenie nowych narzędzi może rodzić ryzyko ich niewłaściwego wykorzystania. Dlatego ważne jest stworzenie mechanizmów kontrolnych, które będą monitorować działalność kuratorów i zgodność ich działań z interesem osoby wspieranej.
Edukacja społeczna
Zmiana podejścia do osób z niepełnosprawnościami wymaga zaangażowania całego społeczeństwa. Ważne jest, aby pracodawcy, rodziny oraz instytucje publiczne zrozumiały nowe przepisy i umiały je stosować w praktyce. Kluczowe będą kampanie edukacyjne oraz programy szkoleniowe.
Dlaczego te zmiany są ważne?
Zniesienie ubezwłasnowolnienia to krok w kierunku większej równości oraz poszanowania praw człowieka. Reforma podkreśla, że każdy człowiek, niezależnie od stopnia swojej niepełnosprawności, ma prawo decydować o swoim życiu. Wprowadzenie modelu wspieranego podejmowania decyzji zbliża Polskę do standardów międzynarodowych i pokazuje, że nasze społeczeństwo jest gotowe na zmiany w duchu inkluzywności.
Podsumowanie
Reforma polskiego prawa w zakresie zniesienia ubezwłasnowolnienia to przełomowa zmiana, która może radykalnie poprawić jakość życia wielu osób z niepełnosprawnościami. Nowe przepisy oferują wsparcie, jednocześnie pozostawiając osobom potrzebującym pełną autonomię. Aby reforma przyniosła oczekiwane rezultaty, konieczne jest odpowiednie przygotowanie instytucji, edukacja społeczna oraz wprowadzenie skutecznych mechanizmów kontrolnych.
Źródła:
- Rynek Zdrowia: Koniec ubezwłasnowolnienia dorosłych i niepełnosprawnych
- TVN24: Resort sprawiedliwości zmienia zdanie w sprawie ubezwłasnowolnienia
- Tygodnik Powszechny: Rząd chce znieść ubezwłasnowolnienia. Nawet 100 tys. osób może odzyskać głos
