Wstęp
„Nie wiem, czy mój mąż dożyje decyzji” – te słowa jednej z osób oczekujących na świadczenie wspierające odzwierciedlają dramatyczną sytuację wielu rodzin opiekujących się osobami z niepełnosprawnościami. Czas odgrywa kluczową rolę, jednak w Polsce tysiące ludzi czeka miesiącami na decyzje urzędników. Od stycznia 2024 roku złożono ponad 383 tysiące wniosków, z czego do października rozpatrzono około 140 tysięcy. Oznacza to, że większość wnioskodawców nadal nie otrzymała decyzji, a wielu z nich czeka już ponad pół roku. Czy system jest przygotowany na obsłużenie takiej liczby wniosków? Jakie konsekwencje ponoszą osoby, które wciąż czekają na pomoc?
Świadczenie wspierające – czym jest i kto może je otrzymać?
Świadczenie wspierające to forma pomocy finansowej dla osób z niepełnosprawnościami, wprowadzona 1 stycznia 2024 roku na mocy ustawy z 7 lipca 2023 roku. Przysługuje ono niezależnie od dochodów i innych form wsparcia. Aby je otrzymać, konieczne jest uzyskanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, wydawanej przez wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON). Poziom ten określany jest w skali od 70 do 100 punktów, a wysokość świadczenia zależy od liczby przyznanych punktów. Kwota świadczenia wynosi od 40% do 220% renty socjalnej, w zależności od ustalonego poziomu potrzeby wsparcia.
Problemy z długim czasem oczekiwania
Mimo że przepisy przewidują wydanie decyzji w ciągu trzech miesięcy od złożenia wniosku, w praktyce czas oczekiwania jest znacznie dłuższy. Wielu wnioskodawców czeka na decyzję nawet kilkanaście miesięcy.
Przykładem jest historia pana Zbigniewa, który w kwietniu 2024 roku złożył wniosek o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia dla swojej 90-letniej matki. Mimo upływu pięciu miesięcy nie otrzymał żadnej odpowiedzi. „Moja mama ma 90 lat, jej stan ciągle się pogarsza. Mam nadzieję, że dożyje tej pomocy” – mówi mężczyzna.
Przyczyny opóźnień
Główną przyczyną opóźnień jest ogromna liczba wniosków w stosunku do możliwości przerobowych WZON. Od stycznia 2024 roku złożono ponad 383 tysiące wniosków, z czego do października rozpatrzono około 140 tysięcy. Oznacza to, że ponad 240 tysięcy osób nadal czeka na decyzję.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej tłumaczy, że powodem opóźnień jest zbyt duże obciążenie wojewódzkich zespołów oraz konieczność dokładnej weryfikacji wniosków, by uniknąć nadużyć. Dodatkowo, większość wniosków składana jest w formie papierowej, co wymaga ich digitalizacji. Przekształcenie jednej sprawy wniesionej w wersji papierowej do systemu informatycznego zajmuje średnio 25 minut, co przy tak dużej liczbie wniosków znacząco wydłuża proces.
Skutki dla opiekunów i osób z niepełnosprawnościami
Przedłużające się procedury mają negatywny wpływ nie tylko na osoby z niepełnosprawnościami, ale także na ich opiekunów.
Wielu opiekunów musi rezygnować z pracy, by zapewnić bliskim odpowiednią opiekę. Dodatkowo, w przypadku przyznania świadczenia wspierającego z wyrównaniem od dnia złożenia wniosku, opiekunowie są zobowiązani do zwrotu pobranych wcześniej świadczeń pielęgnacyjnych za ten sam okres. Dla wielu rodzin oznacza to nagłe i nieoczekiwane obciążenie finansowe.
Przykładem jest pani Maria, która przez pół roku pobierała świadczenie pielęgnacyjne, ponieważ nie miała innego źródła dochodu. Po przyznaniu świadczenia wspierającego została zobowiązana do zwrotu 9 tysięcy złotych, co niemal doprowadziło ją do bankructwa. „Nie wiedziałam, że będę musiała oddać te pieniądze. Teraz nie wiem, jak przeżyję kolejne miesiące” – mówi kobieta.
Reakcja rządu i propozycje zmian
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zapowiedziało podjęcie działań mających na celu przyspieszenie rozpatrywania wniosków. Rozważane są m.in.:
- Zwiększenie liczby pracowników WZON: Zatrudnienie dodatkowego personelu pozwoli na szybsze rozpatrywanie wniosków i skrócenie czasu oczekiwania.
- Uproszczenie procedur: Wprowadzenie prostszych i bardziej przejrzystych procedur składania wniosków może zredukować liczbę błędów formalnych i przyspieszyć proces decyzyjny.
- Edukacja wnioskodawców: Organizowanie kampanii informacyjnych dotyczących poprawnego wypełniania wniosków oraz kryteriów przyznawania świadczeń może zmniejszyć liczbę odrzuconych lub opóźnionych spraw.
- Wprowadzenie tymczasowego wsparcia: Rozważenie możliwości przyznawania tymczasowego wsparcia finansowego dla osób oczekujących na decyzję mogłoby złagodzić negatywne skutki długotrwałych procedur.
Dodatkowo, organizacje społeczne apelują o pilne zmiany legislacyjne, które pozwoliłyby opiekunom uniknąć obowiązku zwrotu świadczeń pielęgnacyjnych po otrzymaniu świadczenia wspierającego.
Podsumowanie
Obecny system przyznawania świadczeń wspierających wymaga pilnych reform. Długie oczekiwanie na decyzje nie tylko pogarsza jakość życia osób z niepełnosprawnościami, ale także obciąża ich opiekunów. Wielomiesięczne procedury mogą prowadzić do poważnych trudności finansowych i zdrowotnych, co kłóci się z celem, dla którego to świadczenie zostało wprowadzone – czyli wsparciem najbardziej potrzebujących.
Co możesz zrobić?
- Jeśli masz problem z długim oczekiwaniem na decyzję, możesz złożyć skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich lub wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.
- Wspieraj organizacje, które walczą o prawa osób z niepełnosprawnościami – mogą one pomóc w nagłaśnianiu problemu i naciskać na wprowadzenie zmian systemowych.
Długie oczekiwanie na świadczenie wspierające to nie tylko kwestia procedur – to realne ludzkie dramaty. System powinien działać w taki sposób, by pomoc docierała na czas. Tylko wtedy będzie on spełniał swoją podstawową funkcję.
Czy masz doświadczenia związane z ubieganiem się o świadczenie wspierające? Podziel się swoją opinią w komentarzu i pomóż nam zrozumieć, jakie zmiany są najbardziej potrzebne.
Źródła:
- Przewlekłość rozpoznawania wniosków o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia. Odpowiedź Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
- RPO o świadczeniu wspierającym. Postępowania ciągną się w nieskończoność, uprawnieni na tym tracą
- Medonet: Problemy z uzyskaniem świadczenia wspierającego. “Nie wiem, czy mąż dożyje”
- Duże opóźnienia w sprawie świadczeń wspierających. “Mama ma 90 lat, jej stan ciągle się pogarsza”
- Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – Informacje w sprawie przyznawania Świadczenia Wspierającego
- Niepelnosprawni.pl – Świadczenie wspierające. Czy naprawdę wspiera?
- OKO.press – Świadczenie wspierające? „Źle to wyszło”
- Radio Poznań – Tysiące wniosków i długie oczekiwanie