Czy potrafisz wyobrazić sobie życie bez codziennego wsparcia? Dla wielu osób z niepełnosprawnościami asystent, rehabilitacja czy mieszkanie wspomagane to nie luksus, ale konieczność. Tymczasem zmiany w systemie orzekania i wprowadzenie decyzji o potrzebie wsparcia mogą wszystko wywrócić do góry nogami. Dlatego warto wiedzieć, co nas czeka.
Czym jest decyzja o potrzebie wsparcia?
Decyzja o potrzebie wsparcia to nowy dokument, który określa poziom potrzeb osoby z niepełnosprawnością. Na jego podstawie będą przyznawane różne formy pomocy, m.in.:
- usługi asystenckie,
- mieszkalnictwo wspomagane,
- wsparcie w zatrudnieniu i edukacji,
- świadczenia finansowe.
Od 1 stycznia 2024 roku decyzje są wydawane dla osób z najwyższym poziomem potrzeby wsparcia (87–100 punktów), a od 1 stycznia 2025 obejmą osoby z poziomem 78–86 punktów.
Warto podkreślić, że system ma charakter punktowy – ocenie podlega łącznie 25 obszarów funkcjonowania osoby, m.in. poruszanie się, komunikacja, samoobsługa, relacje społeczne. Każdy obszar ma przypisaną maksymalną liczbę punktów, co pozwala na bardziej indywidualne podejście do potrzeb konkretnej osoby.
Dlaczego wzbudza kontrowersje?
Choć intencje są dobre – dostosowanie wsparcia do realnych potrzeb – to wykonanie pozostawia wiele do życzenia. Samorządy i zespoły orzekające alarmują, że brakuje:
- czasu na wdrożenie,
- przeszkolenia pracowników,
- narzędzi do oceny,
- jasnych procedur,
- wzoru decyzji,
- odpowiedniego finansowania z budżetu państwa.
To wszystko może prowadzić do nierówności między województwami, a nawet do decyzji krzywdzących.
W praktyce mogą wystąpić sytuacje, w których dwie osoby z podobnymi ograniczeniami otrzymają zupełnie inne poziomy potrzeby wsparcia – w zależności od interpretacji przepisów przez dany urząd. To rodzi uzasadnione obawy o sprawiedliwość systemu i równość dostępu do świadczeń.
Czy decyzja zastąpi orzeczenie o niepełnosprawności?
Nie teraz. Oba dokumenty będą funkcjonować równolegle. Orzeczenie będzie potrzebne np. do uzyskania karty parkingowej czy zasiłku pielęgnacyjnego. Decyzja o potrzebie wsparcia dotyczy głównie dostępu do świadczenia wspierającego oraz innych usług społecznych.
Warto zaznaczyć, że system orzeczniczy w Polsce od lat wymaga reformy. Wprowadzenie nowej decyzji to krok w stronę bardziej funkcjonalnego podejścia, skupionego nie na diagnozie, lecz na realnych trudnościach życiowych.
Co grozi osobom, które nie złożą wniosku?
Brak decyzji może oznaczać utratę dostępu do dotychczasowego wsparcia. Ryzyko jest szczególnie duże w przypadku osób:
- starszych,
- samotnych,
- z niepełnosprawnością intelektualną,
- mieszkających na wsi,
- niemających wsparcia bliskich.
Brak jasnych informacji może zniechęcić je do działania. Warto również pamiętać, że uzyskanie decyzji może być czasochłonne – od momentu złożenia wniosku do otrzymania dokumentu może minąć kilka miesięcy. Opóźnienia te mogą wpłynąć na płynność otrzymywanego wsparcia.
Jak się przygotować do złożenia wniosku?
Wniosek można złożyć elektronicznie lub papierowo. Dołącza się do niego:
- kwestionariusz samooceny trudności,
- dokumentację medyczną,
- opinie specjalistów (lekarz, psycholog, terapeuta),
- dokumentację potwierdzającą korzystanie z usług (jeśli dotyczy).
Warto już teraz:
- przygotować dokumenty,
- spisać swoje potrzeby,
- skonsultować się z organizacją wspierającą osoby z niepełnosprawnościami,
- śledzić informacje w swoim województwie.
Dobrze przygotowany wniosek to większa szansa na trafną decyzję. Osoby, które korzystają z pomocy organizacji pozarządowych, często otrzymują wsparcie w wypełnianiu dokumentów oraz przygotowywaniu uzasadnienia.
Co mówią samorządy i organizacje?
Zarzuty są poważne: chaos, brak finansów i ryzyko niesprawiedliwości. Związek Powiatów Polskich i Unia Metropolii Polskich apelują o opóźnienie wdrażania systemu i konsultacje z praktykami. Organizacje pozarządowe ostrzegają przed realnymi skutkami błędów: wykluczeniem i brakiem dostępu do podstawowego wsparcia.
Eksperci wskazują także na potrzebę prowadzenia ogólnopolskiej kampanii informacyjnej – takiej, która w zrozumiały sposób wyjaśni, czym jest decyzja o potrzebie wsparcia, kto może się o nią ubiegać i jak przebiega cała procedura.
Twoja reakcja ma znaczenie
Jeśli jesteś osobą z niepełnosprawnością lub jej opiekunem – nie czekaj. Dowiedz się, co dzieje się w Twoim województwie. Zgłaszaj pytania, informuj się, współpracuj z organizacjami. Udostępnij ten artykuł dalej, bo im więcej osób będzie świadomych, tym mniejsza szansa, że ktokolwiek zostanie pominięty.
Świadomość społeczna to pierwszy krok do zmiany. Jeśli masz wpływ na lokalne media, szkoły, placówki pomocowe – pomóż dotrzeć z tą wiedzą dalej. Każdy z nas może być częścią pozytywnej zmiany.
Źródła
- Prawo.pl – Ministerstwo naciska na wojewodów
- Gov.pl – Świadczenie wspierające
- Mazowiecki Urząd Wojewódzki – Ustalanie poziomu potrzeby wsparcia
