Czy kiedykolwiek byłeś świadkiem sytuacji, w której osoba z niepełnosprawnością została poniżona lub zaatakowana słownie? Niestety, takie incydenty wciąż się zdarzają. Ostatnie zmiany w polskim prawie mają na celu zwiększenie ochrony osób z niepełnosprawnościami przed mową nienawiści i przestępstwami z nienawiści.
Rozszerzenie ochrony prawnej – co się zmienia?
6 marca 2025 roku Sejm uchwalił nowelizację Kodeksu karnego, która poszerza katalog przesłanek przestępstw z nienawiści. Dotychczas przepisy chroniły osoby przed przestępstwami motywowanymi uprzedzeniami ze względu na przynależność narodową, etniczną, rasową, wyznaniową bądź bezwyznaniowość. Nowe przepisy dodają do tego katalogu niepełnosprawność, wiek, płeć i orientację seksualną. Oznacza to, że przestępstwa motywowane uprzedzeniami wobec tych cech będą ścigane z urzędu, a nie w trybie prywatnoskargowym.
Zmiana ta jest istotna, ponieważ dotychczasowe przepisy nie obejmowały osób z niepełnosprawnościami jako grupy chronionej przed przestępstwami z nienawiści. W praktyce oznaczało to, że wiele przypadków aktów agresji słownej i fizycznej wobec osób z niepełnosprawnościami nie było traktowanych jako przestępstwa z nienawiści, a co za tym idzie – rzadziej dochodziło do skazania sprawców.
Surowsze kary za przestępstwa z nienawiści – co grozi sprawcom?
Zgodnie z nowelizacją, za stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej z powodu niepełnosprawności, wieku, płci lub orientacji seksualnej grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Za nawoływanie do nienawiści oraz publiczne znieważenie z tych samych powodów przewidziano karę do 3 lat więzienia. Co istotne, nowelizacja obniża górną granicę kary z 3 do 2 lat pozbawienia wolności w przypadku znieważenia grupy ludności lub pojedynczej osoby.
Zmiany w prawie mają na celu nie tylko ukaranie sprawców, ale przede wszystkim odstraszanie potencjalnych przestępców i uświadamianie społeczeństwa, że przemoc wobec osób z niepełnosprawnościami nie może być tolerowana.
Reakcje społeczne i opinie ekspertów
Wprowadzone zmiany spotkały się z różnymi reakcjami. Rzecznik Praw Obywatelskich poparł nowelizację, podkreślając konieczność lepszej ochrony grup mniejszościowych narażonych na dyskryminację, w tym osób z niepełnosprawnościami.
Niektórzy eksperci zwracają uwagę na potencjalne wyzwania związane z interpretacją nowych przepisów. Zmiana sformułowania „z powodu jej przynależności” na „w związku z przynależnością” może rozszerzyć zakres kryminalizacji, obejmując sytuacje, w których osoby nieposiadające określonych cech mogą być uznane za pokrzywdzone.
Nie brakuje jednak także głosów krytycznych. Część środowisk prawniczych obawia się, że przepisy mogą prowadzić do nadużyć i ograniczania wolności słowa. Z kolei niektóre organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami wskazują, że same regulacje prawne to za mało – konieczne są także kampanie edukacyjne oraz działania na rzecz zmiany postaw społecznych.
Przestępstwa z nienawiści wobec osób z niepełnosprawnościami – skala problemu
Z badań wynika, że osoby z niepełnosprawnościami znacznie częściej doświadczają agresji słownej i fizycznej niż osoby pełnosprawne. Raport RPO wskazuje, że nawet 70% osób z niepełnosprawnościami przynajmniej raz w życiu doświadczyło dyskryminacji lub mowy nienawiści. Najczęściej dochodzi do:
- werbalnych ataków i poniżania w miejscach publicznych,
- przemocy fizycznej,
- hejtu w Internecie,
- trudności w dostępie do usług z powodu stereotypów i uprzedzeń.
To pokazuje, jak ważne jest skuteczne egzekwowanie nowych przepisów i edukacja społeczeństwa na temat równego traktowania.
Jak możemy wspólnie przeciwdziałać mowie nienawiści?
Każdy z nas ma rolę w walce z mową nienawiści i dyskryminacją. Oto kilka kroków:
- Edukacja – Poszerzajmy wiedzę na temat niepełnosprawności i uczmy się empatii.
- Reagowanie – Nie bądźmy obojętni na przejawy mowy nienawiści.
- Wsparcie – Okazujmy wsparcie osobom z niepełnosprawnościami, angażując się w inicjatywy promujące równość.
- Promowanie pozytywnych postaw – Dzielmy się historiami sukcesów osób z niepełnosprawnościami, aby przełamywać stereotypy.
Podsumowanie
Nowelizacja Kodeksu karnego wprowadzająca surowsze kary za przestępstwa z nienawiści wobec osób z niepełnosprawnościami to ważny krok w stronę równości. Jednak same przepisy nie wystarczą – kluczowe jest ich skuteczne egzekwowanie oraz nasze codzienne zaangażowanie w promowanie szacunku, empatii i akceptacji. Każdy z nas może przyczynić się do pozytywnej zmiany, reagując na przejawy mowy nienawiści i wspierając osoby z niepełnosprawnościami.
Źródła:
-
Zmiany w kodeksie karnym. Sejm uchwalił przepisy o przestępstwach z nienawiści
-
Przestępstwa z nienawiści. Sejm zmienia projekt na ostatniej prostej
-
Drobna zmiana w reformie przestępstw z nienawiści. Aktywiści LGBTQ protestują
-
Większa ochrona przed przestępstwami z nienawiści. Rząd przyjął projekt
-
Przestępstwa z nienawiści. Lekarze i nauczyciele stosujący przymus bezpośredni pod lupą
-
Śmiszek: trwają prace nad zmianą przepisów dotyczących mowy nienawiści wobec osób LGBT
-
Będzie zakaz hejtu wobec osób LGBT. Projekt ustawy już gotowy
