Czy wiesz, że dla wielu osób z niepełnosprawnościami zwykła wizyta u dentysty to prawdziwe wyzwanie? Dla Anny, poruszającej się na wózku, znalezienie gabinetu z podjazdem i lekarza gotowego do współpracy zajęło ponad miesiąc. Każdy telefon kończył się odmową – albo brak miejsca, albo brak dostosowania. Dlaczego tak trudno o podstawową opiekę stomatologiczną, gdy masz specjalne potrzeby? Dziś zagłębiamy się w temat dostępnej stomatologii i sprawdzamy, co się zmienia na lepsze – i co możemy zrobić, by przyspieszyć te zmiany.
Dlaczego osoby z niepełnosprawnościami mają ograniczony dostęp do dentysty?
Bariery architektoniczne i organizacyjne
Wiele gabinetów stomatologicznych nie jest dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami ruchowymi. Brakuje podjazdów, wąskie drzwi uniemożliwiają swobodne manewrowanie wózkiem, a wysokie fotele bez regulacji stanowią poważną przeszkodę. Co więcej, nie każdy pacjent może przesiąść się samodzielnie – brak asysty lub odpowiednich narzędzi uniemożliwia wykonanie nawet podstawowego zabiegu.
Brak wyszkolonego personelu
Nie wszyscy lekarze dentyści i ich asystenci są przygotowani do pracy z osobami ze szczególnymi potrzebami. Chodzi tu nie tylko o znajomość technik, ale również o odpowiednią postawę – empatię, cierpliwość i umiejętność komunikacji. Dla wielu osób z niepełnosprawnością intelektualną lub sensoryczną nawet sama wizyta może być stresująca – personel musi potrafić stworzyć poczucie bezpieczeństwa.
Problemy z finansowaniem
Koszty leczenia stomatologicznego w prywatnych gabinetach często są zbyt wysokie, a w placówkach publicznych brakuje wyspecjalizowanego sprzętu lub personelu. Czas oczekiwania na wizytę może wynosić wiele miesięcy. Ponadto nie wszystkie procedury są refundowane przez NFZ, co stawia osoby z niepełnosprawnościami w trudnej sytuacji – muszą wybierać między zdrowiem a budżetem.
Nowe inicjatywy wspierane przez Unię Europejską
Wspieranie dostępnej stomatologii
W 2024 roku rozpoczęto szereg projektów dofinansowanych ze środków unijnych, mających na celu poprawę dostępności usług stomatologicznych. Jednym z nich jest inicjatywa opisana przez portal ngo.pl, obejmująca m.in.:
-
szkolenia dla lekarzy i personelu medycznego z zakresu opieki nad osobami z różnymi rodzajami niepełnosprawności,
-
tworzenie ogólnokrajowej sieci dostępnych gabinetów dentystycznych,
-
opracowanie standardów dostępności i systemów certyfikacji placówek przyjaznych osobom z niepełnosprawnościami.
Inwestycje w dostosowanie placówek
Dzięki funduszom unijnym gabinety mogą ubiegać się o dofinansowanie na zakup podnośników, specjalnych foteli, wind i dostosowanie toalet. Coraz więcej placówek korzysta z tego wsparcia, a lokalne samorządy chętniej współpracują z organizacjami pozarządowymi.
Promocja wiedzy i świadomości
Unia Europejska finansuje także kampanie informacyjne zwiększające świadomość wśród pacjentów i personelu medycznego. Chodzi o przełamywanie stereotypów i pokazanie, że opieka stomatologiczna dla osób z niepełnosprawnościami jest nie tylko możliwa, ale i konieczna.
Co możesz zrobić, by poprawić sytuację?
Szukaj i dziel się informacjami
Jeśli znasz gabinet stomatologiczny przyjazny osobom z niepełnosprawnościami – nie zatrzymuj tej informacji dla siebie. Polecaj go w mediach społecznościowych, forach internetowych i grupach tematycznych. Tego typu polecenia są dla wielu osób bezcennym źródłem informacji.
Zgłaszaj problemy i braki
Zgłaszaj przypadki braku dostępności lub niewłaściwego traktowania – do NFZ, do Rzecznika Praw Pacjenta, a także lokalnych mediów i organizacji działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Każda interwencja może pomóc zmienić rzeczywistość.
Wspieraj organizacje i inicjatywy oddolne
Organizacje pozarządowe to często jedyne podmioty, które realnie walczą o prawa pacjentów z niepełnosprawnościami. Ich działania edukacyjne, szkoleniowe i rzecznicze są podstawą długofalowych zmian. Nawet drobne wsparcie – udostępnienie posta, wpłata na zrzutkę czy udział w wydarzeniu – ma znaczenie.
Przykłady dobrych praktyk
Mobilne gabinety stomatologiczne
W województwie podkarpackim i kujawsko-pomorskim działają mobilne gabinety, które odwiedzają DPS-y, domy środowiskowe i osoby prywatne. Pojazdy są wyposażone w sprzęt najwyższej klasy i umożliwiają wykonanie zabiegów stomatologicznych na miejscu. Przykład: Mobilny gabinet Podkarpackiego OW NFZ
Specjalistyczne centra leczenia
Uniwersyteckie Kliniki Stomatologiczne w Gdańsku i Krakowie posiadają zespoły zajmujące się leczeniem pacjentów z niepełnosprawnościami. Dodatkowo prowadzą szkolenia dla studentów, co zwiększa szansę na systemową poprawę w przyszłości.
Przykład lokalnej współpracy
W Łodzi stowarzyszenia działające na rzecz osób z autyzmem we współpracy z samorządem stworzyły bazę gabinetów spełniających minimalne kryteria dostępności – lista ta jest stale aktualizowana i dostępna online.
Podsumowanie: Twoje działanie ma znaczenie
Zmiana nie wydarzy się sama z siebie. Każda informacja, komentarz, udostępnienie czy zgłoszenie problemu to krok ku lepszemu systemowi opieki zdrowotnej. Osoby z niepełnosprawnościami zasługują na taką samą jakość opieki stomatologicznej jak wszyscy inni – bez wyjątków, bez łaski. Tylko działając razem, możemy sprawić, że gabinet dentystyczny stanie się miejscem naprawdę dostępnym dla wszystkich.
