Wstęp
Czy pracodawca, który korzysta ze środków Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON), może być pociągnięty do odpowiedzialności przez Prezesa PFRON długo po zakończeniu audytu KAS? Sprawa ta przez lata budziła kontrowersje i powodowała niepewność prawną wśród przedsiębiorców. Ostateczne rozstrzygnięcie w tej kwestii zapadło w styczniu 2025 roku, kiedy Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) jednoznacznie określił, że Prezes PFRON ma maksymalnie sześć miesięcy na wszczęcie postępowania po zakończeniu audytu Krajowej Administracji Skarbowej (KAS).
Wyrok ten wprowadza nową rzeczywistość prawną dla przedsiębiorców i jasno wyznacza granice czasowe dla działań kontrolnych. Co oznacza to w praktyce dla firm korzystających z dofinansowania? Jakie skutki może mieć to orzeczenie dla przyszłych kontroli PFRON? Sprawdź, co musisz wiedzieć.
Orzeczenie NSA – sześciomiesięczna granica dla Prezesa PFRON
Przełomowe wyroki
Naczelny Sąd Administracyjny wydał dwa kluczowe wyroki 30 stycznia 2025 roku (sygn. akt III FSK 727/23 oraz III FSK 1111/23), w których jednoznacznie stwierdził, że Prezes PFRON nie może wszcząć postępowania wobec pracodawcy po upływie sześciu miesięcy od zakończenia audytu KAS. Jest to istotne rozstrzygnięcie, ponieważ dotychczasowa praktyka PFRON często polegała na wszczynaniu postępowań nawet kilka lat po zakończeniu kontroli, co powodowało ogromne komplikacje prawne dla pracodawców.
Jak liczy się termin?
NSA orzekł, że sześciomiesięczny termin na wszczęcie postępowania liczy się od momentu zakończenia audytu Krajowej Administracji Skarbowej, a nie od momentu doręczenia decyzji czy podpisania protokołu. Oznacza to, że nawet jeśli pracodawca nie otrzymał formalnego wezwania do zapłaty, po sześciu miesiącach Prezes PFRON traci możliwość wszczęcia postępowania.
Podstawą tego rozstrzygnięcia był art. 165b §1 Ordynacji podatkowej, który stanowi, że organ podatkowy ma sześć miesięcy na wszczęcie postępowania od zakończenia kontroli podatkowej. NSA uznał, że ten sam termin powinien obowiązywać w przypadku PFRON.
Co to oznacza dla pracodawców?
Ochrona przed przewlekłością postępowań
Dotychczasowa praktyka PFRON budziła liczne kontrowersje, ponieważ zdarzały się przypadki, w których postępowania były wszczynane nawet kilka lat po zakończeniu audytu, co prowadziło do wieloletniej niepewności prawnej firm. Orzeczenie NSA oznacza, że:
- Pracodawcy mają teraz jasność co do maksymalnego okresu, w którym PFRON może podjąć działania kontrolne.
- Organy nie mogą bezterminowo odkładać decyzji o wszczęciu postępowania, co poprawia przewidywalność systemu.
- Przedsiębiorcy mogą lepiej planować swoją działalność bez obawy o nagłe konsekwencje finansowe wiele lat po zakończeniu audytu.
Jakie kroki powinien podjąć pracodawca?
Aby skutecznie zabezpieczyć się przed ewentualnymi problemami w przyszłości, warto:
- Dokładnie dokumentować sposób wydatkowania środków ZFRON i prowadzić szczegółową ewidencję.
- Monitorować terminy audytów KAS, aby w razie potrzeby móc wskazać datę, od której liczy się sześciomiesięczny termin.
- W przypadku otrzymania wezwania po sześciu miesiącach – powoływać się na orzeczenie NSA, które jasno wskazuje, że wszczęcie postępowania po tym czasie jest niezgodne z prawem.
Stanowisko ekspertów i możliwe skutki orzeczenia
Możliwe zmiany legislacyjne
Eksperci wskazują, że wyroki NSA mogą wywołać szeroko zakrojone zmiany legislacyjne. Możliwe scenariusze obejmują:
- Doprecyzowanie przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej w zakresie procedur kontrolnych PFRON.
- Zmiany w rozporządzeniach wykonawczych, aby lepiej określić granice czasowe na działania kontrolne Funduszu.
- Wprowadzenie systemu automatycznego informowania pracodawców o zakończeniu audytów, aby uniknąć sporów dotyczących liczenia terminów.
Reakcja PFRON
Na chwilę obecną PFRON nie wydał oficjalnego stanowiska w tej sprawie, ale można spodziewać się, że instytucja ta będzie zmuszona dostosować swoje procedury do wytycznych NSA. W przyszłości może to oznaczać większą transparentność działań kontrolnych i lepszą ochronę praw przedsiębiorców.
Podsumowanie
Wyroki NSA z 30 stycznia 2025 r. stanowią przełom w podejściu do terminów wszczynania postępowań przez Prezesa PFRON. Od teraz sześciomiesięczna granica obowiązuje jako kluczowy element ochrony pracodawców przed przewlekłością postępowań. Dla przedsiębiorców oznacza to większą pewność prawną, ale również konieczność dokładnego monitorowania działań kontrolnych.
Orzeczenie NSA może być również początkiem szerszych zmian legislacyjnych, które wpłyną na sposób działania PFRON i podejście do rozliczeń ze środków ZFRON. Pracodawcy powinni na bieżąco śledzić rozwój sytuacji, aby móc skutecznie bronić swoich praw.
Źródła:
- Czy Prezes PFRON może wszcząć postępowanie po 6 miesiącach od audytu?
- PFRON – Wytyczne dotyczące audytów zewnętrznych
- Opis działań kontrolnych wobec beneficjentów Funduszu
